INTERVIEW MET IR. H.D.J. SWATERS





INLEIDING

Iemand zei me laatst: "De waarheid over de Tien van Renesse en wat er bij hun arrestatie gebeurd is, zullen we wel nooit achterhalen." Dat zal waar zijn. De vraag is natuurlijk wat we in dit verband onder 'de waarheid' verstaan.

Ik probeer wel zo dicht mogelijk bij de waarheid te komen. Dat doe ik door zoveel mogelijk betrokkenen en oog- en oorgetuigen aan het woord te laten.

Dat is intussen al een heel rijtje geworden: politieman Christiaan Wisse, ds. Voorneveld, Cornelis den Boer, Samuël Muller, dokter Westhoff, Marius de Glopper, Bernard Black, Anna Hage, ing. Minkema, Jaap Vriesendorp, L.C. van der Velde, Hendrik Verhoeff (de vader van Jan Andreas), Cornelis Jan Jonker (broer van Joost en Leen), zuster Tecla, Jan den Boer, Hans Verseput en Mandy Verseput-Stevense.

Zij zijn allen op een of andere manier persoonlijk bij de geschiedenis van de Tien van Renesse betrokken. Samen vormen hun verhalen losse stukjes van een mozaïek, dat als geheel ons dicht bij de waarheid brengt.

In dit hoofdstuk komt daar weer een stukje mozaïek bij: het verhaal van ir. H.D.J.Swaters. In de Provinciaalse Zeeuwse Courant van 27 april 1985 trof ik een boeiend interview aan door Rinus Antonisse met ir. Swaters. Deze was toen 88 jaar. In de oorlog was hij een belangrijke figuur op Schouwen. Hij was de officiële leider van het verzet oftewel de OD. In het onderstaande interview vertelt hij daarover. Het is dan 40 jaar na de bevrijding, dus is er sprake van de nodige afstand. Dat blijkt heel duidelijk.

Ik acht zijn verhaal van belang, omdat we opnieuw een bepaalde kijk op de oorlogsgebeurtenissen krijgen en in het bijzonder op de Tien van Renesse, nu door de ogen van de leider van het verzet. Hij was niet een man van de praktijk, maar iemand die op een zekere afstand leiding gaf.

Ir. Swaters blijkt een rustige, bescheiden man, net als zijn medestrijder op het eiland: ing. Minkema. Niets van zelfverheerlijking bij deze mannen. Ze bleven op hun post in dienst van het vaderland. Hulde!
























Uitleiding

Als ik dit interview doorlees, kom ik weer onder de indruk van het verhaal van ir. Swaters. Wellicht komt dat ook door de ingetogen manier waarop hij vertelt. Twee gebeurtenissen hebben diepe indruk op hem achtergelaten: het oppakken van de Joden in 1942 en de geschiedenis van de Tien van Renesse.

In Schouwen en Duiveland stond 90 cm water: dorpen en boerderijen stonden onder water. Op hoger gelegen stukken groeide graan, dat werd geoogst als het rijp was. Kun je nagaan wat een desolate indruk het eiland gaf.

Een stadje als Zierikzee was bijna onbewoond. In februari 1944 kwam het bevel dat de stad op 5 maart verlaten moest zijn. Het overgrote deel van de bevolking vertrok met de veerman Berrevoets naar Colijnsplaat. Swaters bleef met een handjevol burgers die mochten blijven om verschilende redenen. Maar Zierikzee maakte een uitgestorven indruk. De schaapherders Ringelberg, Hendrik Minkema, Menke van der Beek, Zuster Tecla, verplegingszuster in het R.K. Ziekenhuis "Liefdehuis" en nog een aantal burgers, vooral ambtenaren mochten blijven. En natuurlijk het Duitse garnizoen.

Zo geeft ook dit hoofdstuk weer de nodige informatie over de oorlogssituatie.

Voor mij blijft belangrijk dat de 17 mensen van de overtocht persoonlijk zijn ontvangen door ir. Swaters op de avond van de eerste poging op 6 december. Daar heeft hij afscheid van hen genomen. Na de mislukte poging logeerden twee van hen bij Swaters in de nacht van 6 op 7 december. Zo nauw was hij betrokken bij de Tien van Renesse. Een man die zijn verantwoordelijkheid niet uit de weg ging, maar juist zeer betrokken was als hoofd van de illegaliteit op het eiland.